W Kodeksie pracy znajdziemy szereg przepisów dotyczących zasad rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami podlegającymi szczególnej ochronie ze względu na wiek czy posiadane uprawnienia rodzicielskie. Nie są to jednak jedyne grupy pracowników, którym ustawodawca przyznaje szczególną ochronę. Jedną z takich grup są pracownicy świadczący osobiste usługi na rzecz ojczyzny, w ramach odbywania terytorialnej służby wojskowej.
Ochrona żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej przed rozwiązaniem umowy o pracę
Przepisów na temat szczególnych uprawnień pracowników-żołnierzy WOT nie znajdziemy w Kodeksie pracy. Pracownik taki korzysta z gwarancji ograniczających swobodę pracodawcy co do rozwiązania z nim stosunku pracy wynikających z ustawy o obronie Ojczyzny.
Zgodnie z treścią art. 303 ust. 1 tej ustawy stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika.
Zasady tej nie stosuje się:
- do umów o pracę zawartych na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy,
- jeżeli pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. dyscyplinarka),
- w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Co istotne, jeżeli pracodawca złoży oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę przed objęciem pracownika tą szczególną ochroną, ale okres dokonanego wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do służby, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.
Co z wypowiedzeniem zmieniającym?
Wypowiedzenie zmieniające jest wypowiedzeniem warunków pracy i płacy, które zawiera jednocześnie propozycję nowych warunków. Od klasycznego wypowiedzenia umowy o pracę odróżnia je fakt, że jego zasadniczym celem jest przekształcenie łączącego strony stosunku pracy. Dopiero w przypadku odmowy przyjęcia nowych warunków przez pracownika, następuje skutek w postaci rozwiązania umowy o pracę z upływem wskazanego w oświadczeniu okresu wypowiedzenia.
Przepisy ustawy o obronie Ojczyzny milczą na temat tego, czy zakaz dotyczący
wypowiedzenia umowy żołnierza wojsk obrony terytorialnej obejmuje swoim zakresem także wypowiedzenie zmieniające.
Szeroki zakres ochrony tych osób nakazywałby przyjąć, że zakaz ten dotyczy także wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Zgodnie bowiem z ogólną zasadą wyrażoną w Kodeksie pracy przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.
Wypowiedzenie zmieniające można zastosować tylko wyjątkowo na podstawie ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych. Dotyczy to zwolnień związanych z zaistnieniem przyczyn niedotyczących pracownika.
Co ze zwolnieniem dyscyplinarnym?
Jak już wskazano wyżej, zakazu rozwiązania umowy o pracę bez zgody pracownika-żołnierza WOT nie stosuje się, jeżeli pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, z winy pracownika. Co to oznacza?
Zgodnie z treścią art. 52 § 1 Kodeksu pracy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy (art. 52 § 2 Kodeksu pracy).
Pracodawca może zatem skorzystać z tego trybu rozwiązania stosunku pracy, jeżeli zostaną spełnione przesłanki przewidziane w tym przepisie. Po pierwsze musi więc zaistnieć szczególna okoliczność uzasadniająca rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym. Po drugie pracodawca musi złożyć oświadczenie nie później niż 1 miesiąc od momentu dowiedzenia się o tej okoliczności.
Podsumowanie
Pracownicy-żołnierze WOT korzystają ze szczególnej ochrony przed zwolnieniem z pracy. Nie jest to jednak ochrona nieograniczona. Pracodawcy mają prawo zwolnić takiego pracownika na podstawie przepisów o zwolnieniu dyscyplinarnym czy zwolnieniach grupowych. Przy ewentualnym sporze to sąd oceni czy zastosowanie, któregoś z tych trybów było możliwe.
