Szczególnie uciążliwe warunki pracy wymagają od pracodawcy, aby w specjalny sposób zadbał o potrzeby swoich pracowników. Przeanalizujmy, kiedy pracodawca ma obowiązek zapewnienia nieodpłatnie profilaktycznych posiłków i napojów pracownikom.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 232 kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić nieodpłatnie swoim pracownikom, zatrudnionym w szczególnie uciążliwych warunkach, odpowiednie posiłki i napoje, jeśli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Kodeks pracy nie definiuje pojęcia pracy w warunkach szczególnie uciążliwych. Konkretne wytyczne dla pracodawców znajdują się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Obowiązek zapewnienia napojów
Pracodawca ma obowiązek zapewnienia napojów dla pracowników pracujących na otwartej przestrzeni, kiedy temperatura przekracza 25 stopni Celsjusza. W przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy w przestrzeni zamkniętej obowiązek pracodawcy powstaje, gdy temperatura w pomieszczeniu przekroczy 28 stopni Celsjusza.
Przepisy nie określają jaki rodzaj napoju powinien zapewnić pracodawca. W rozporządzeniu wskazane jest, że rodzaj i temperatura napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.
Z praktyki wynika, że pracodawcy zapewniają swoim pracownikiem wodę pitną. W kwestii ilości napojów jaką pracodawca obowiązany jest zapewnić przepisy mówią wprost. Ilość powinna zaspokajać potrzeby pracowników w zależności od warunków wykonywania pracy.
Jeśli pracodawca nie zapewni dostępu do napojów dla swoich pracowników, to pracownik może zawiadomić o tym fakcie inspekcję pracy. Ta może nałożyć na pracodawcę karę grzywny w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł.
Danie gorące
W przypadku prac uciążliwych opisanych w rozporządzeniu, pracodawca obowiązany jest zapewnić swoim pracownikom jedno danie gorące. Do prac szczególnie uciążliwych zalicza się prace:
- związane z wysiłkiem fizycznym, który powoduje w ciągu zmiany roboczej określony w tym przepisie wydatek energetyczny (inny u kobiet i inny u mężczyzn),
- wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze poniżej 10°C oraz
- wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym.
W przypadku, gdy pracodawca, ze względu na rodzaj pracy lub ze względów organizacyjnych, nie ma możliwości zapewnienia pracownikom dania gorącego, może zapewnić w czasie pracy korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych. Możliwe jest również przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
Zwolnienie od podatku dochodowego
Wartość posiłków i napojów oferowanych pracownikom jest wolna od podatku dochodowego jako wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. Ponadto wolna od podatku dochodowego jest również wartość bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających pracownika do otrzymania napojów bezalkoholowych, posiłków i artykułów spożywczych w przypadku, gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.
Ekwiwalent niemożliwy
Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje. Mogą natomiast żądać od zakładu pracy zwrotu poniesionych wydatków, jeśli pracodawca, wbrew obowiązkowi, posiłków i napojów nie dostarczył.
