Długo wyczekiwany rządowy projekty ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, tak zwanych sygnalistów, ujrzał światło dzienne. 18 października opublikowano projekt przepisów, które mają na celu wdrożenie założeń unijnej Dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
Nowe przepisy dotyczące tzw. sygnalistów będą miały zastosowanie do wszystkich podmiotów zatrudniających min. 50 pracowników. Szczególną uwagę na projektowane zmiany muszą zwrócić duże przedsiębiorstwa, zatrudniające powyżej 250 pracowników. Będą one bowiem zobowiązane do wdrożenia wymaganych rozwiązań od razu po wejściu w życie ustawy. Przypomnijmy, że Dyrektywa UE nakłada na państwa członkowskie obowiązek wdrożenia przepisów transponujących do 17 grudnia 2021 r. Średnie przedsiębiorstwa zatrudniające miedzy 50 a 249 pracowników mają na to czas do 17 grudnia 2023 r. Natomiast bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, przepisy o sygnalistach będą miały zastosowanie do wszystkich podmiotów publicznych. Te instytucje będą miały obowiązek wdrożyć nowe rozwiązań od razu po wejściu w życie ustawy.
Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami najważniejsze obowiązki pracodawców obejmować będą:
- opracowania tzw. regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, który określi wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych;
- zapewnienie poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenie i osoby, której dotyczy zgłoszenie;
- prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych oraz administrowania danymi w tym rejestrze;
- potwierdzenia sygnaliście przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania;
- poinformowania sygnalisty w terminie maksymalnie 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia o podjętych środkach;
- zakaz podejmowania działań odwetowych i zapewnienie określonych w ustawie środków ochrony;
Dopuszczalne tryby zgłaszania nieprawidłowości
Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy UE projektowana ustawa, poza zgłoszeniami wewnętrznymi, przewiduje również możliwość zgłaszania nieprawidłowości w ramach systemu zgłoszeń zewnętrznych (odpowiednie organy publiczne) oraz zgłoszeń publicznych (media). Warto odnotować, ze ustawa nie nakłada obowiązku zachowania kolejności zgłaszania nieprawidłowości. Jeśli pracodawca nie podejmie określonych działań związanych z przekazaniem informacji zwrotnej sygnaliście lub nie podejmie działań naprawczych, albo sygnalista będzie miał uzasadnione podstawy by sądzić, że dokonanie zgłoszenia wewnętrznego narazi go na działania odwetowe, może od razu skorzystać z kanałów zewnętrznych. Ustawodawca przewiduje również skorzystanie od razu z ujawnienia publicznego (do mediów), jeśli m. in. dokonanie zgłoszenia zewnętrznego narazi sygnalistę na działania odwetowe.
Kary
Za nieprzestrzeganie przepisów projektowanej ustawy przewidziano dotkliwe kary. Przykładowo, za samo nieustanowienie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych oraz za ustanowienie procedury naruszającej wymogi określone w ustawie, grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3.
Dla większości pracodawców obowiązki związane z ochroną osób zgłaszających nieprawidłowości będą zupełną nowością. Opublikowany projekt ustawy daje jednak dość jasny obraz jakie wymagania będą musieli spełnić pracodawcy. Dlatego już dziś powinni rozpocząć pracę nad dopracowaniem wewnętrznych procedur sygnalizowania o nieprawidłowościach w swoich przedsiębiorstwach.
dr Magdalena Kun – Buczko
