Zasady funkcjonowania organizacji pracodawców określają przepisy ustawy z dnia 26 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców. To nie jedyna ustawa, w której znajdziemy przepisy regulujące odpowiedzialność członków zarządu związku pracodawców za zobowiązania finansowe.
Odpowiedzialność członków zarządu związku pracodawców za zobowiązania finansowe regulują ponadto:
- ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,
- ordynacja podatkowa
- Kodeks postępowania administracyjnego.
Odpowiedzialność na podstawie ustawy o organizacjach pracodawców
Związek pracodawców nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru. Członkowie związku mogą zadecydować, że organem reprezentującym związek będzie zarząd. Zakres odpowiedzialności członków zarządu związku, określony w ustawie o organizacjach pracodawców, nie jest szeroki. Zgodnie z przepisami w razie niedostosowania działalności organu do obowiązującego prawa, sąd rejestrowy może:
- orzec grzywnę wobec poszczególnych członków danego organu. Wysokość grzywny aktualnie wynosi maksymalnie 3 000 zł.
- wyznaczyć władzom związku termin przeprowadzenia nowych wyborów do Zarządu pod rygorem zawieszenia działalności tego organu.
W ostateczności sąd rejestrowy może na wniosek Ministra Sprawiedliwości, orzec o skreśleniu związku pracodawców z Krajowego Rejestru Sądowego. Od tego orzeczenia przysługuje apelacja.
A jeśli związek jest pracodawcą?
Jeżeli związek jest jednocześnie pracodawcą, czyli działa jako płatnik– wówczas zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. członkowie zarządu mogą ponosić odpowiedzialność obarczoną karą grzywny do 5000 zł za:
- niedopełnienie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
- niezgłoszenie wymaganych ustawą danych lub zgłoszenie nieprawdziwych danych albo udzielenie w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmowę ich udzielenia,
- udaremnienie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli,
- niedopełnienie obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo nienależne ich wypłacanie,
- nieprowadzenie dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłacanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
- niedopełnienie obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
- niedopełnienie obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym.
Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się powyższych czynów przy opłacaniu składek lub dokonywaniu wpłat z innych tytułów, do których poboru jest obowiązany ZUS.
Dodatkowo, zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej z dnia 27 sierpnia 1997 r. za niezapłacone składki ZUS odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi podmiotami. W praktyce może to oznaczać, że jeżeli egzekucja z majątku związku okazała się w całości lub w części bezskuteczna, to członek zarządu odpowiada solidarnie całym swoim majątkiem, jeśli:
- nie wykazał, że:
a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;
2. nie wskazał mienia związku, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości w znacznej części.
Odpowiedzialność wynikająca z realizacji projektów współfinasowanych ze środków UE
Kwestie te reguluje ustawa o finansach publicznych. Stosuje się ją również do podmiotów spoza sektora finansów publicznych, które korzystają z tzw. niepodatkowych należności budżetowych. Takie należności to m. in. należności z tytułu zwrotu środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz inne należności związane z realizacją projektów finansowanych z udziałem tych środków, a także odsetki od tych środków i od tych należności.
Do tych środków, w tym do kwestii ich zwrotu oraz odpowiedzialności w przypadku nieprawidłowości ma zastosowanie kodeks postepowania administracyjnego oraz ordynacja podatkowa. Przepisy określają odpowiedzialność członków organów zarządzających danym podmiotem, w tym członków zarządu związku pracodawców, tzw. odpowiedzialność osób trzecich. I tak, odpowiedzialność członka zarządu powstaje wówczas gdy, (…) zabraknie podatnika, gdy podatnik nie wykonuje ciążącego na nim zobowiązania we właściwy sposób i we właściwym terminie, a także gdy majątek podatnika w wyniku wszczętej egzekucji okazuje się być niewystarczającym. Odpowiedzialność osób trzecich za wykonanie zobowiązań podatkowych ma solidarny charakter, jednakże organy podatkowe mogą wydać decyzję o odpowiedzialności dopiero wówczas, gdy egzekucja do dochodu lub majątku podatnika okazuje się w części lub w całości bezskuteczna (tak wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3.12.1998 r. sygn.. akt SA/Sz193/98).
Podsumowując zakres odpowiedzialności członka zarządu organizacji pracodawców za zaciągnięte zobowiązania jest uregulowany wielopłaszczyznowo. Obejmuje szeroki zakres odpowiedzialności osobistej, począwszy od kary grzywny w wysokości do 3000 zł aż po odpowiedzialność całym swoim majątkiem.
